ഗീത തിരിച്ചുവരുന്നു

‘‘എട്ടര മണിക്ക്, ദീദിമണിയുടെ കൂടെ, എല്ലാവരും അവിടെയുണ്ടാകും.’’
സുഖമില്ലാത്ത അവസ്ഥയിൽ പുലർച്ചെയ്ക്കെഴുന്നേറ്റ് കൽക്കത്തയിൽനിന്നു പുറപ്പെട്ടതാണ്. പക്ഷേ, ഉറങ്ങിയെഴുന്നേറ്റപ്പോൾ ക്ഷീണമെല്ലാം മാറി. ഏറെ പരിചയപ്പെട്ട ആ മുറിയിൽനിന്നു പുറത്തുകടന്ന് ഞാൻ ചാരുകസേരയിൽ ചാരിക്കിടന്നു. ഇവിടെ എത്രയോ ദിനരാത്രങ്ങളിൽ കഥയുടെ ചർച്ചകളും കൂടിയാലോചനകളും നടന്നു! ചിരിയും കണ്ണീരും വിഷമാവസ്ഥകളും എത്ര കണ്ടു! കഴിഞ്ഞ സംഭവങ്ങളെല്ലാം ജാഥയിലെന്നപോലെ വരിവരിയായി കൺമുന്നിലൂടെ കടന്നുപോയി. വിലയ്ക്കുവാങ്ങാം എന്ന നോവലിന്റെ അനേകം ലക്കങ്ങൾ ഇവിടെയിരുന്നാണെഴുതിയതും കൽക്കത്തയിലെ ദേശ് മാസികയുടെ ഓഫീസിലേക്കെത്തിച്ചുകൊടുത്തതും. എന്തെല്ലാം നാടകങ്ങൾ ജീവിതത്തിൽ അരങ്ങേറി! തന്ദ്ര ബർമനും അച്ഛനും സതീശ് ഭട്‌നാഗറും അയാളുടെ ഇംഗ്ളീഷുകാരി ഭാര്യയും പിന്നെ ആ നേപ്പാളി യുവാവും. സതീശ് ഭട്‌നാഗറിന് അയാളുടെ ഭാര്യയെ നഷ്ടമായത്. ഈ മുറിക്ക് പല ചരിത്രങ്ങളും പറയാനുണ്ട്. ഹേമന്ത് മുഖർജി സാഹബ് ബീബി ഓർ ഗുലാം സിനിമയിലെ പാട്ടുകൾ ഗുരുവിനെ കേൾപ്പിച്ചത് ഇവിടെവെച്ചാണ്. വ്യാപാരികൾ സിനിമയ്ക്കുവേണ്ട സാരികൾ കൊണ്ടുവന്ന് കൂട്ടിയിട്ടത് ഇവിടെ. ഗുരുതന്നെയാണ് സാരികൾ തിരഞ്ഞെടുത്തതും വാങ്ങിച്ചതും. ആത്മഹത്യ ചെയ്യാനുറച്ച് ഗുരു മുപ്പത്തെട്ട് ഉറക്കഗുളികകൾ കഴിച്ചതും ഇവിടെവെച്ച്. എത്ര വിചിത്രമാണ് ഇതിന്റെ ചരിത്രം! കഷ്ടം! ആ മുറി ഇന്നില്ല. 1963 ജൂലായിൽ ഞാൻ ബോംബെയിൽ ചെന്നപ്പോഴേക്കും ആ വീട് ഇടിച്ചുനിരപ്പാക്കിയിരുന്നു.
‘‘മനോഹരമായ ഒരു വീട് പൊളിച്ചുകളഞ്ഞതെന്തിനായിരുന്നു?’’-ഞാൻ ചോദിച്ചു. ഗുരു ചിരിച്ചതേയുള്ളൂ.

അക്കാര്യങ്ങളെല്ലാം പിന്നീട്. 1962-ലേക്കു വരാം.
1962, ഗുരുവിന്റെ ജീവിതത്തിൽ എന്നും ഓർമിക്കപ്പെടേണ്ട ഒരുവർഷം. അക്കൊല്ലം ജൂണിലാണ് സാഹബ് ബീബി ഓർ ഗുലാം റിലീസ് ആയത്. ഇതിനുമുമ്പ് ഗുരു പല സിനിമകളും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. കോടിക്കണക്കിന് രൂപ നേടിയിട്ടുണ്ട്. ഇതിനുമുമ്പുതന്നെ അയാൾ പ്രശസ്തനുമായിരുന്നു. പക്ഷേ, ഈ സിനിമയോടെ ഗുരു ഒരു സാഹിത്യകാരനായും അംഗീകാരം നേടി. ഇതാണ് ആദ്യമായി ബർലിനിലേക്ക് സർക്കാർ അയച്ച ഗുരുവിന്റെ സിനിമ. സാഹിത്യപുരസ്കാരം പോലെത്തന്നെയാണ് സിനിമാപുരസ്കാരവും. ഏറ്റവും നല്ല സാഹിത്യകാരനാകാൻ, ഏറ്റവും നല്ല നടനാകാൻ, ഏറ്റവും നല്ല നിർമാതാവാകാൻ ചില പൊടിക്കൈകൾ ആവശ്യമാണ്. പുരസ്കാരങ്ങളുടെ കാര്യത്തിൽ തികഞ്ഞ ഉദാസീനതയാണ് ഗുരുവിന്. എന്തു ചെയ്താൽ, ആരെ സമീപിച്ചാൽ നേട്ടമുണ്ടാകുമെന്ന് ഗുരു ഒരിക്കലും ചിന്തിക്കാറില്ല. സമ്മേളനങ്ങൾക്കൊന്നും പോകാറില്ല. ഒരു പാർട്ടിയോടും പ്രതിപത്തിയില്ല. ഇക്കാര്യത്തിൽ ഞാനും അയാളും തമ്മിൽ നല്ലചേർച്ചയാണ്. അതുകൊണ്ടൊക്കെത്തന്നെയാവാം ഞങ്ങൾ തമ്മിൽ ഇത്രയടുപ്പമുണ്ടായത്.
അതിരിക്കട്ടെ. സന്ധ്യ കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഞാൻ പോകാൻ തയ്യാറായി. ഗീതയും റെഡിയായി. എന്നാലും വീട്ടിൽനിന്നിറങ്ങിയപ്പോൾ ഏഴരമണിയായി. പാലി ഹില്ലിൽനിന്ന് ചർച്ച് ഗേറ്റിലെ ‘ഇറോസ്’ സിനിമാ ഹാൾവരെ പത്തുപതിനേഴു മൈൽ ദൂരമുണ്ട്. എന്റെ മനസ്സിലും പലവിധ ആശങ്കകളുണ്ട്. ഇരുപതുലക്ഷം രൂപ ചെലവിൽ നിർമിച്ച സിനിമ. സിനിമ ഓടിയില്ലെങ്കിൽ ഗുരുവിന് ഭീമമായ നഷ്ടം ഉറപ്പ്. കാഗസ് ക ഫൂൽ’ വലിയ നഷ്ടംവരുത്തിയ സിനിമയായിരുന്നു. ഇതും നഷ്ടത്തിലായാൽ ! എനിക്കു പിന്നെ ഗുരുവിന്റെ മുഖത്തുനോക്കാൻ കഴിയില്ല.